Er verschijnen steeds meer berichten in de media over de schade die kinderen kunnen oplopen bij een scheiding. Onderwerpen als loyaliteitsconflicten, ouderverstoting en conflictscheiding krijgen gelukkig steeds meer aandacht. In ons werk als mediator (Wendy) en verlies- en rouwtherapeut (Maurits) merken we dat ouders het soms moeilijk vinden hoe ze de scheiding moeten regelen zonder de kinderen onnodig zwaar te belasten. In dit artikel staan we stil bij welk effect bepaald gedrag van ouders op de kinderen kan hebben. We doen dit zowel voor de kinderen als voor de ouders. Ook ouders willen tenslotte dat het goed gaat met de kinderen, maar onderschatten soms de impact van hun gedrag. Soms is het voor hen lastig om te zien hoe het anders kan.
PRATEN MET DE KINDEREN
Allereerst is daar het moment dat men besluit te scheiden. Hoe gaat u dat aan uw kinderen vertellen. Het is voor de kinderen erg belangrijk te kunnen ervaren dat papa en mama nog steeds samen de ouders zijn en ook willen zijn. Het uitstralen van eenheid is meestal een grote uitdaging omdat de emoties tussen de partners hoog op kunnen lopen. Het is niet erg als kinderen zien dat het tussen papa en mama niet zo goed gaat, maar het is van belang dat ze zien dan er aan gewerkt wordt. En dat de problemen opgelost gaan worden door de volwassenen. Om kinderen het nieuws goed te brengen, is het advies om gezamenlijk met de kinderen in gesprek te gaan, in het zogenaamde paraplugesprek. De scheiding verwerken als kind kan pas beginnen na een goed gesprek.
HET PARAPLUGESPREK
In het paraplugesprek vertellen de ouders aan de kinderen dat zij gaan scheiden. Ze maken elkaar geen verwijten maar vertellen wat er gaat gebeuren, bijvoorbeeld hoe de huisvesting voor de komende tijd geregeld gaat worden. Wat de kinderen nodig hebben is duidelijkheid en structuur. Het is belangrijk dat kinderen vragen kunnen stellen en hun emoties mogen uiten, wat die emoties ook zijn. Eigenlijk is het paraplugesprek een signaal naar de kinderen waarin gezegd wordt: “Wij gaan scheiden maar wij blijven jullie ouders. Wij blijven evenveel van jullie houden. Jullie mogen van ons allebei blijven houden en kunnen op ons blijven rekenen. Het is verdrietig, maar wij gaan als ouders alle afspraken zo goed mogelijk maken. Jullie mening en gevoelens hierbij zijn voor ons heel belangrijk.” Een scheiding verwerken als kind is al moeilijk genoeg.
WAT HELPT NIET?
Maak elkaar geen verwijten waar de kinderen bij zijn. Als kinderen daarmee geconfronteerd worden dan kunnen zij daar last van krijgen. Een kind bestaat voor 50% uit de ene ouder en voor 50% uit de andere. Daaruit is een uniek persoon ontstaan en ontwikkeld. Verwijten die ouders over en weer maken kunnen dan ook hard bij kinderen binnenkomen. Daarbij komt dat de ouders hun emoties niet op dezelfde manier uiten, de één reageert met veel huilen, de ander wordt boos en sluit zich af. Kinderen trekken uit dit gedrag hun conclusies. Zo zie je dat kinderen de verdrietige ouder willen steunen, en niet goed weten hoe ze om moeten gaan met de boze ouder, maar dit kan uiteraard ook andersom zijn. Een scheiding verwerken als kind gaat beter als het zo min mogelijk meekrijgt van de verwijten tussen de ouders.
EMOTIES
Het is normaal dat emoties heftig zijn tijdens een scheiding en vaak nog de periode erna. Het is goed dit ook aan de kinderen te vertellen. Natuurlijk is dit een moeilijke tijd voor papa en mama, maar dat hoort er nu even bij. Het gaat erom hoe er met deze moeilijke situatie wordt omgegaan. Zorg dat kinderen kind kunnen blijven, en niet bezig hoeven te zijn met zorgen die bij volwassenen horen te liggen, zoals financiën of huisvesting. Probeer de kinderen ook duidelijk te maken wat er niet verandert. Wat niet zou moeten veranderen is de rol die kinderen hebben, dat is kind zijn. Dus niet bezig zijn met volwassen zaken.
BEGELEIDING VAN DE KINDEREN
Maurits begeleidt als therapeut kinderen bij rouw, bijvoorbeeld bij echtscheiding. Kinderen zijn druk met de eigen ontwikkeling, dat is hard werken. Alle energie en aandacht zou daar naartoe moeten gaan. Als kinderen geconfronteerd worden met de complexe en volwassen problematiek van ouders bij een scheiding, dan kan dat een weerslag hebben op de eigen ontwikkeling. Dat is dan bijvoorbeeld zichtbaar in de schoolprestaties of in andere ontwikkelingsfactoren. Wanneer de scheiding van ouders zorgt voor te veel stress, dan remt dat de ontwikkeling van het kind. Ik zie regelmatig overspannen kinderen in mijn praktijk, die behoorlijk knel zitten.
We moeten dus niet onderschatten welke impact een scheiding op kinderen kan hebben. Verschillende onderzoeken laten zien dat de problemen als gevolg van een scheiding de afgelopen tien jaar in ernst zijn toegenomen (Swartz-Den Hollander, 2019) (Spruijt & Kormos, 2014) (Valk, van der & Spruijt, 2013). Zo hebben kinderen na een scheiding gemiddeld tweemaal zoveel problemen in vergelijking met andere kinderen (Amato, 2006) (Spruijt & Kormos, 2014). En hebben kinderen met één of meer problemen vaak gescheiden ouders (Richtlijn Scheiding en problemen van jeugdigen, 2020). Gun deze kinderen daarom de extra ondersteuning die zij nodig hebben tijdens een scheiding van ouders.
EERLIJKHEID
Regelmatig horen we ouders zeggen dat kinderen recht hebben op de waarheid. Telkens wanneer een kind om die reden informatie krijgt zou u zich af moeten vragen of het echt voor het kind zelf goed is om te weten. Of wilt u stiekem graag dat u kind boos wordt omdat de ander u zoveel onrecht aandoet? Scheiden doet pijn en uiteraard hebben de ouders hierbij steun van dierbaren nodig. Maar ouders zijn er zelf ook het meest bij gebaat als het goed gaat met de kinderen. De relatie is stukgelopen en dat heeft vrijwel altijd meerdere oorzaken. U bent elkaar onderweg kwijtgeraakt en kunt de aansluiting als geliefden niet meer vinden. Zoek dan naar de aansluiting als ouders, probeer onderscheid te maken tussen wat partnerproblematiek en ouderproblematiek is. Als u dat onderscheid kunt zien bent u al een flink stuk opgeschoten.
WAT WERKT WEL?
Wat wel goed werkt is in gesprek blijven met elkaar en met de kinderen. Echt luisteren is enorm belangrijk en tegelijkertijd best moeilijk. Echt horen wat de kinderen zeggen, en niet wat de eigen interpretatie ervan is. Een scheiding verwerken als kind lukt beter als men echt verbonden blijft. Dat betekent dus echt luisteren en doorvragen waar nodig is. En zo open en eerlijk mogelijk zijn. Als het kind één van beide ouders niet wil zien, ligt de oorzaak vaak in de pijn van de andere ouder. Het is niet de taak van het kind zich hier in te mengen.
OMGAAN MET DE SCHEIDING ALS KIND
Samengevat mag gesteld worden dat een scheiding een behoorlijke uitdaging is, voor de ouders maar zeker ook voor de kinderen. In gesprek blijven is één van de belangrijkste dingen. In gesprek als ouders met elkaar en als ouders met de kinderen. Omdat het soms moeilijk is om in zulke emotionele tijden goed in gesprek te komen en te blijven kan het verstandig zijn om hierbij hulp in te schakelen, bijvoorbeeld van een mediator. Een goede mediator helpt u om samen weer in gesprek te komen en te blijven. Er zal ook besproken worden hoe u het samen goed kunt aanpakken met de kinderen als u daar advies in nodig heeft. Daarnaast kunnen alle aspecten van de scheiding aan bod komen zodat u een zo goed mogelijk plan heeft voor de toekomst. Dat geeft rust en ruimte. Dat zal niet alleen de kinderen maar ook uzelf ten goede komen.
